Recappen van je versterker: hype of noodzaak?

Wat is recappen?

Recappen, het wordt regelmatig genoemd maar wat is dat nu eigenlijk? In de elektronica-wereld wordt met recappen bedoeld: het vervangen van (meestal alle) condensatoren. Hierbij is de focus voornamelijk de elektrolytische condensatoren, vaak afgekort tot elco’s in een elektronisch toestel, zoals een versterker of receiver. Verder dan nog, voornamelijk in de oudere buizentoestellen, de papier/was- condensatoren.

Zowel elektrolytische- als foliecondensatoren heten beiden condensatoren maar ze verschillen qua uiterlijk en inhoud erg van elkaar.

Waarom een versterker of receiver recappen?

Wat is nu de reden dat deze condensatoren of “caps” vaak genoemd worden om te vervangen? Dan moeten we eerst weten wat een condensator nu precies doet, maar ook vooral wat hij NIET mag doen! Condensatoren zijn componenten (onderdelen) die in een schakeling opgenomen zijnde, wel wisselspanning doorlaten maar een blokkade moeten vormen voor gelijkspanning. Naarmate condensatoren en met name de elektrolytische condensatoren (de elco’s dus) ouder worden zullen ze toch steeds een beetje meer gelijkspanning gaan doorlaten. Dit noemen we “lekstroom”.

Met meetapparatuur is deze lekstroom te meten. Als deze te hoog is moet de condensator worden vervangen. Het is ook afhankelijk van waar de condensator zich in het circuit bevindt of vervanging wel direct nodig is. Op plaatsen waar hogere spanningen heersen, zoals bijvoorbeeld in het voedingscircuit, zal een lekkende condensator namelijk eerder een gevaar vormen dan bijvoorbeeld in een toonregelcircuit.

Wat gaat er lekken?

Wat lekt er bij elektrolytische condensatoren (ook wel electrolyten, elco’s of caps):

Door uitdroging van het vloeibare of pastavormige diëlectricum, het isolatielaagje tussen de beide geleiders in de condensator, verliest de elco zijn capaciteit (de gemeten waarde blijkt niet meer te kloppen met de opgedrukte waarde). Doordat het diëlectricum degenereert neemt de lekstroom toe. Hierdoor warmt de condensator op waardoor het uitdrogen nog sneller gaat. Ook de ESR-waarde, de wisselstroomweerstand neemt toe.

Uiteindelijk kan er gas in de elco gevormd worden waardoor de druk binnenin de elco toeneemt. Soms is dit zichtbaar, de elco begint dan bol te staan (zie de voorbeelden op de foto). Dan is het hoog tijd om hem te vervangen want wanneer de druk nog verder oploopt kan de elco uiteindelijk letterlijk ontploffen!

Na zo’n ontploffing kan de condensator enkel een gaatje vertonen. We hebben echter ook voorbeelden gezien waarbij het toestel vol smurrie en verbrande stukjes aluminium zat, en dat terwijl er van de elco niets meer dan een lege aluminium bus (of nog minder) overgebleven was…!

Wat lekt er bij papier-in-was-condensatoren (ook wel capacitors, capa’s of caps):

Ook hier ontstaat lek vanwege doorslag door het eerder genoemde diëlektricum. Bij met name de oudere condensatoren bestaat dit uit papier, deze papiercondensatoren zijn vrijwel altijd behoorlijk lek. Meestal waren deze condensatoren met was of teer omhuld. Door ouderdom en uitdroging ontstaan er scheurtjes in het omhulsel zodat er langzamerhand vocht doorheen kan dringen hetgeen vervolgens door het papier wordt opgenomen. Hierdoor wordt het papier in toenemende mate geleidend met stroomlekkage tot gevolg. Ook kan er door de druk van de hoge spanning een gaatje in de papieren isolatie branden waardoor de gelijkspanning eveneens een weg kan vinden van de ene naar de andere geleider en er dus een lekstroom ontstaat. In moderne condensatoren wordt veelal polyester, polystyreen of een andere kunststof-film gebruikt. Doordat nieuwe condensatoren een epoxy omhulling hebben kan er vrijwel geen vocht meer binnendringen.

Speciale condensatoren in buizenversterkers

In high-end audioapparatuur vinden we vaak speciale condensatoren, bijvoorbeeld olie-gevulde audio-condensatoren. Deze high-end capacitors worden toegepast vanwege hun bijzondere eigenschappen met betrekking tot geluidsbeleving en klankkleur van de apparatuur. Ook de capaciteitswaarden zijn nauwkeuriger door lagere toleranties. In het algemeen zijn deze speciale condensatoren wel aanzienlijk duurder dan de normale typen.

Gitaristen stellen vaak speciale eisen aan de in hun buizenamp (buizenversterker) te vervangen condensatoren, dit bijvoorbeeld om de specifieke “Les Paul”  of “fifties sound” van de combinatie gitaar en versterker te bereiken. Denken we hier bijvoorbeeld even aan de zogenaamde “bumble-bee” capacitors welke door puristen geroemd worden om de bepaalde warme klank die ze aan het gitaargeluid geven. Ook hier geldt dat aan deze, vaak “new old stock” typen een flink prijskaartje hangt.

Welke onderdelen zijn nodig voor het recappen van een versterker?

Daar kunnen we kort en duidelijk over zijn: enkel condensatoren van goede kwaliteit, met de juiste capaciteit en met voldoende werkspanning. Dus geen bij voorbaat al verlopen of lekkend spul uit het verre oosten zoals dat massaal op internet tegen weggeefprijzen wordt aangeboden. Kwaliteit is nu eenmaal nooit goedkoop. Om te voorkomen dat binnen de kortste keren de vervangen condensatoren opnieuw een probleem gaan vormen dient er enkel met goede kwaliteit componenten gewerkt te worden.

Er zijn fabrikanten die het presteren om nieuwe condensatoren te leveren waarbij na meting de lekstroom al ontoelaatbaar hoog blijkt te zijn! Wanneer je een versterker gaat recappen met dit soort rommel zou het middel wel eens erger kunnen zijn dan de kwaal.

Elke condensator moet bovendien, alvorens deze te monteren, eerst gemeten worden of deze wel voldoet aan de opgegeven specificaties. Alleen als de gemeten waarden binnen de toegestane toleranties zijn mag de condensator gebruikt worden als vervanger. Ook bij de beste fabricaten kan er namelijk wel eens een minder goed exemplaar tussen zitten. Het is altijd beter om deze er voorafgaand aan de montage uit te zeven dan later te moeten gaan foutzoeken wanneer het apparaat niet naar behoren functioneert.

Welke condensatoren vervangen in je versterker?

Belangrijk is ook om te weten welke condensatoren wèl en welke nu juist niét moeten worden vervangen.

Wel vervangen:

Uiteraard de condensatoren in het voedingscircuit, evenals uitgedroogde condensatoren in het L.F. circuit.

Ook in was en teer gegoten papiercondensatoren, met name de (ont)koppelcondensatoren, de boucherotcondensator en ratelcondensator in buizenversterkers. Wanneer oude papiercondensatoren op kritieke plaatsen in het circuit door lekkage doorslaan, kan er forse schade aan andere (duurdere) onderdelen zoals trafo’s en buizen ontstaan!

Niet vervangen:

De (keramische) condensatoren in bijvoorbeeld het afstem- en H.F.-gedeelte van tuners of receivers. Of het een buizen- of transistortoestel betreft is hierbij niet van belang. Wanneer deze condensatoren zonder noodzaak vervangen worden moet het toestel opnieuw afgeregeld worden, een arbeidsintensief werkje en dus kostbaar. Ook speelt bij vervanging in H.F.-circuits de lengte en de positie van de aansluitdraden een rol. Vernieuwing is hier namelijk zelden nodig want deze condensatoren raken weinig defect.

Doel van het recappen van de versterker:

• Het toestel weer veilig en onbeperkt te kunnen gebruiken zonder risico op uitval of ontploffende onderdelen.
• Verbetering van klank doordat de nieuwe condensatoren weer de juiste waarden hebben.
• Toonregelingen functioneren weer zoals ze bedoeld zijn door de ontwerper van het toestel.

Kosten van het recappen van je versterker

Goed recappen kan onmogelijk heel goedkoop zijn. Wanneer een hele reeks condensatoren moet worden vervangen kost dit natuurlijk meer tijd dan een normale reparatie waarbij slechts enkele componenten behoeven te worden vervangen. Ook de kosten van kwaliteits-onderdelen spelen hier natuurlijk een rol in. Na enig onderzoek van het betreffende toestel kan vooraf een begroting van de kosten worden gemaakt zodat u niet voor verrassingen komt te staan.

Wij gebruiken uitsluitend componenten van topkwaliteit (o.a. Vishay/Philips, Nichicon, Panasonic) zodat u weer jarenlang verzekerd bent van onbezorgd luisterplezier! U kunt direct uw versterker aanmelden voor reparatie: REPARATIE AANMELDEN

Hype of noodzaak?

Kortom: recappen is dus zeker geen hype maar kan, mits met kwaliteitscomponenten en vakkundig uitgevoerd, een aanmerkelijke verjongingskuur voor uw toestel betekenen!